Hoewel ze een voorbeeld zijn van burgerparticipatie, zijn de gemeentelijke adviesraden ongetwijfeld een minder bekend onderdeel van het gemeentebeleid. Wemmel heeft nochtans acht adviesraden, waarin telkens iets meer dan tien burgers zetelen. Het gaat om de adviesraad Lokale Economie, de adviesraad Vrije Tijd – met als deelraden de Cultuurraad, de Jeugdraad, de Seniorenraad en de Sportraad –, het Lokaal Overleg Kinderopvang, de Milieuraad, en de adviesraad (of de ‘gemeentelijke commissie’) Ruimtelijke Ordening, kortweg gecoro. Gemeenten, meer bepaald de gemeenteraden, zijn in Vlaanderen vrij om adviesraden op te richten. Alleen de gecoro en de jeugdraad zijn verplicht. Hoe die adviesraden eruit zien en hoe ze werken, bepaalt de gemeenteraad zelf. Het Vlaams decreet over het lokaal bestuur bepaalt alleen dat ten hoogste twee derde van de leden van hetzelfde geslacht mag zijn. Gemeenteraadsleden, schepenen en administratieve medewerkers van de gemeente – zoals de deskundige Jeugd in de jeugdraad – kunnen aanwezig zijn op de adviesraden om toelichtingen te geven, maar hebben geen stemrecht.

Gemeentebeleid toetsen

Zoals de naam al doet uitschijnen, hebben adviesraden geen beslissingsmacht en geen wetgevende bevoegdheid. Ze kunnen alleen advies geven aan de gemeenteraad en het college van burgemeester en schepenen. Wat is dan het voordeel en het nut van adviesraden voor een gemeente? En wat betekenen de adviesraden voor burgers die mee het beleid in de gemeente willen sturen? ‘De bedoeling van de adviesraden is het beleid aftoetsen bij de betrokkenen, en dat zijn de burgers’, zo vat schepen van Jeugd en Onderwijs Raf De Visscher samen. ‘In principe kan alles wat op het gemeentebeleid betrekking heeft in de adviesraden aan bod komen. Veel hangt af van het beleidsdomein. In de adviesraad Lokale Economie zal het bijvoorbeeld gaan om samenwerking en acties van handelaars, of de invoering van coronacheques, terwijl het Lokaal Overleg Kinderopvang het kan hebben over de tariefstructuur in de opvang.’

‘Het is wel zo dat de adviesraden de agenda van gemeentelijke administratie volgen in de uitvoering van de meerjarenplannen van de gemeente’, gaat De Visscher verder. ‘Maar de adviesraden worden aan het begin van de legislatuur uitgebreid bevraagd over die meerjarenplannen en de bijhorende budgetten. Leden van de adviesraad mogen trouwens ook zelf agendapunten aandragen, al gebeurt dat misschien nog te weinig.’

Brede vertegenwoordiging

De gemeente heeft er alle baat bij dat alle betrokken groepen zo breed mogelijk vertegenwoordigd zijn. ‘Bij de jeugdraad gaat het dan bijvoorbeeld niet alleen om alle jeugdverenigingen, maar ook om de niet-georganiseerde jeugd’, zegt De Visscher. Daarom wordt bij de samenstelling van de adviesraden, zo snel mogelijk na de gemeenteraadsverkiezingen, zo breed mogelijk gerekruteerd. ‘Dat doen we altijd publiek. We informeren soms zelfs gericht de belanghebbenden, waardoor iedereen de gelegenheid heeft om zich kandidaat te stellen. Omdat de adviesraden een bevoegdheid zijn van de voltallige gemeenteraad, beslist die over de benoeming van de kandidaten als er te veel kandidaten zouden zijn. Omdat een adviesraad een bestuurlijk orgaan is, functioneren ze volgens de taalwetgeving wel eentalig in de bestuurstaal: het Nederlands.’

De leden krijgen per vergadering een kleine vergoeding van rond de 25 euro, maar zijn dus geenszins ‘in dienst’ van de gemeente. De adviesraden geven ook alleen maar een niet-bindend advies aan het gemeentebestuur, en nemen geen beslissingen. Dat wil niet zeggen dat ze niet kunnen wegen op het beleid. De Visscher: ‘Soms behandelen de adviesraden best belangrijke dossiers. Zo konden de adviesraden Vrije Tijd tijdens de coronapandemie mee beslissen over de verdeelsleutel voor de Vlaamse subsidies die de verenigingen moesten ondersteunen.’ De gemeente houdt ook regelmatig rekening met de adviezen die de adviesraden uitvaardigen.

Dus hoewel je van de adviesraden soms nog weinig hoort na de installatie ervan, zijn ze een instrument om de inspraak van burgers in het gemeentebeleid te versterken. Critici van het gemeentebeleid zouden kunnen overwegen om zich na de volgende gemeenteraadsverkiezingen kandidaat te stellen voor een engagement in een van de raden.

Tekst: Michaël Bellon
Foto: © Tine De Wilde
Uit: zandloper november 2022